Leidse band Divaz bestaat 40 jaar! En dat moet gevierd worden. Vrijdag 11 oktober komt Divaz, dat verbonden is in muziek én vriendschap, met een jubileumconcert naar het Muziekhuis - de plek waar ze bijna 40 jaar onafgebroken repeteerden.  - Geschreven door Yavne van der Raaf, foto's door Rinus Luijmes

Volkomen logisch om dus met ze af te spreken op de vrijdagavond, in hun vaste oefenruimte aan de Middelstegracht. 'We repeteren op de tweede etage, in de oefenruimte gelijk tegenover de trap,' mailt gitarist, zanger en toetsenist Mark Waaijenberg vooraf. Na twee zware deuren geopend te hebben, is daar inderdaad de oefenruimte: een grauw hok vol instrumenten en kasten die de muzikanten er zelf in hebben gebouwd. Mark en saxofonist Wim van Vliet komen zelf net binnen. Terwijl Wim koffie en thee haalt, installeert Mark zijn gitaar, microfoon en keyboard. Percussionist René Guldenaar is er deze week niet bij, vertelt hij, dus de opbouwtijd is aanzienlijk korter. 

Mark behoort tot de harde kern van de band, die in 1982 ontstond, samen met bassist Peter Schuitemaker en drummer Loek van Dam. De jongens (maar aardige jongens, al zeggen ze altijd zelf) kennen elkaar via L.V.V.S. Augustinus en hun studie psychologie. In de beginjaren repeteerden ze op maandag in het gebouw van hun studentenvereniging. Dit bracht nogal wat gedoe met zich mee: ze konden pas na de maandagavondfilm beginnen, die vaak door technische mankementen uitliep tot middernacht. Ook stopte hun eerste zangeres vrij snel met de band, omdat ze anders Star Trek miste op televisie. Na een korte periode aan het Noordeinde, in de Witte Poortkazerne, werd de vrijdagavond aan de Middelstegracht een feit.

Sinds de opening van het Muziekhuis, 40 jaar terug, is Divaz hier vaste gast. In de begintijd was het nog wat ongeorganiseerd, vertelt Mark. Alleen de bovenste verdieping was voor muziek, in de rest van het gebouw zat een aannemerskantoor. Je moest ook de hele tijd sleutels van oefenhokken heen en weer brengen, soms zelfs diep in de nacht. Nu, bijna tweeduizend weken verder, repeteert Divaz hier nog steeds. "We zijn heel goeie vrienden en hebben het voorrecht elkaar elke week te kunnen treffen," zegt Mark. "Dat kan hier, en daar zijn we heel dankbaar voor."

De twee andere vrienden van het eerste uur, Peter en Loek, komen achter de zware deuren tevoorschijn. De koffie en thee zijn inmiddels klaar - de vraag op het theezakje luidt passend: 'Welke muziek maakt je blij?'

De combinatie van muzikanten heeft in de afgelopen veertig jaar enkele wisselingen doorgemaakt. "René zegt altijd, ik ben er later bij gekomen. Wim zegt het ook af en toe." vertelt Mark. "Wim is er dan drie of vier jaar na het begin bijgekomen, René negen jaar." Loek merkt op: "Op veertig jaar telt dat eigenlijk niet meer."Mark: "De meeste wisselingen zijn in de eerste tien jaar geweest. En sinds een jaar hebben we een nieuwe zangeres, Anne."

Wim schenkt de lege koffiekopjes bij. Mark: "Dat is ook wel een thema bij ons, de zorg. Niet alleen de zorg om elkaar, maar we kennen elkaar via de studie psychologie. Ik denk ook wel dat dat de reden was dat Wim zich bij ons aan durfde te sluiten."Loek: "Het hulpverlenersniveau is hoog hier. Anne kennen we dan ook weer via ons vorige werk, waar we een bandje hadden."Wim: "Eigenlijk wilde ze in de muziek, maar toen is ze orthopedagogiek gaan studeren."Mark: "En onze vorige zangeres was ook een psycholoog."Loek: "Eigenlijk is onze percussionist, die er nu ook als enige niet bij is, de enige die niet in de hulpverlening zit. Hij noemde ons wel eens 'beroepspraters'. Maar als we hier spelen, dan praten we eigenlijk de hele avond niet. Mijn vrouw vraagt wel eens hoe het dan met deze of gene gaat, en dan zeg ik, geen idee, we hebben gewoon muziek gemaakt."Wim: "Dan weet je eigenlijk al hoe het gaat, toch?"

Divaz ontstond in de tumultueuze jaren '80. De jongens hoorden in de generatie na de babyboomers, Generatie Nix, en groeiden op in een periode van werkloosheid, kernwapendreiging en massademonstraties. Tussen alle opkomende new wave bands uit die tijd was daar ook het vrolijke Divaz, dat zich niks aantrok van commotie of trends.Loek: "We waren vooral met muziek bezig: als wij bij elkaar zijn, is er die grote liefde voor muziek. We hebben allemaal onze maatschappelijke betrokkenheid, maar dat speelt zich ergens anders af. Als we muziek maken, is er even een andere wereld. We zijn niet zo afhankelijk van de tijdgeest."Wim: "Al had ik wel in de jaren '40 en '50 muziek willen maken, eigenlijk."Mark: "Peter nam van zijn vorige band nummers mee naar ons, maar dat was helemaal geen new wave, meer pop en reggae. Tonnie, onze toenmalige toetsenist, kwam van Curaçao en nam de latin mee."Loek: "Mark nam dan weer de rock mee, ik meer soul en funk, Wim de jazz. En dat moet dan maar iets worden."Mark: "Er waren zoveel mensen die sombere muziek maakten toen. Als mensen een feestje wilden, kwamen ze al snel bij ons terecht. Wij maakten geen muziek voor de sombere jaren '80, wij waren tegendraads."

De deur opent weer: zangeres Anne komt opgewekt binnen. "Ik ben er!" Ze heeft haar jas nog niet uit, of Loek vraagt haar wat haar duit in het Divaz-zakje is.Anne: "Misschien een beetje soul? Ik weet het eigenlijk niet. Misschien voeg ik iets toe wat er al is en is het daarom zo fijn om met jullie te spelen, want jullie zijn allemaal al zo kleurrijk."Wim: "Maar op het podium doe jij weer iets met het publiek wat wij niet kunnen. De foto's die laatst gemaakt zijn, getuigen ervan."Loek: "In de muziek zijn wij een beetje naar binnen gekeerd, maar jij zoekt juist contact met iedereen terwijl je zingt, met zowel het publiek als ons."Anne: "Ik vind juist niet dat jullie naar binnen gekeerd zijn, maar dat we juist heel erg samen spelen. Als iemand iets subtiels doet, wordt het door iedereen opgepikt, dan doet de volgende weer iets en zo groei je met elkaar. Elke keer maak je een andere song van hetzelfde liedje."

Wanneer de vrienden na de koffie hun repetitie beginnen, wordt de vraag op het theezakje snel beantwoord. Ze openen met een nummer van Norah Jones. Vroeger speelden ze geen covers, vertelt Loek. "We zeiden altijd dat dat uit principe was, maar misschien was het ook wel onvermogen. Bij je eigen nummers weet het publiek misschien toch niet hoe het hoort te klinken." Cover of niet: het Divaz-sausje maakt alle nummers weer heel eigen. Voor hun jubileumconcert spelen ze ook veel nummers uit hun begintijd, waar Anne voor het eerst de zang bij in zal vullen, al is het duidelijk dat de repetitie niet alleen voor haar van belang is: "Sommige nummers, ik denk een derde, hebben we in geen dertig jaar gespeeld," zegt Mark. "Het is voor ons ook even oppoetsen."Loek herinnert zich nog goed hoe sommige liedjes tot stand kwamen. "Peter zette dan een baslijn in, de rest vormde zich eromheen." Echt bewijs is daar niet van, laat Mark zien: boven zijn muziek staat 'Music by Divaz'.

Loek: "We spelen altijd op elkaar in, en dat is ook het leukst. Vooral op de vrijdagavond: Peter zet wat in, Mark pakt dat op en dan gaan we jammen."Anne: "Eigenlijk jammen we ook op het podium. Ik weet ook altijd dat het wel goed komt, als ik met jullie speel. Als iets lukt zoals we het bedacht hadden, dan is het ook écht feest met elkaar. Dat maakt me heel erg gelukkig. Ik heb eigenlijk daarin niks toe te voegen, alles is er al, en ik mag daar bij horen."Mark: "Ik vind juist dat jij heel veel toe te voegen hebt, maar misschien merk je dat zelf niet."Loek: "Als jij gaat zingen, dan gebeurt er iets, iets onverwachts. Er zit altijd iets van het moment in, een verrassing."

Het contrast tussen vastheid en improvisatie is ook een terugkerend thema bij de band. Oude setlisten bestonden vaak uit drie nummers - daarna stond niks vast, behalve dat Mark wel het volgende nummer zou kiezen.Peter: "Mark bracht structuur in het bandleven."Wim: "Dat is toch ook weer een vorm van taakdifferentiatie."Mark: "Op een gegeven moment na 40 jaar denk je, de rollen zijn verdeeld. Jij doet de afwas, jij maakt de sets."

Naast zanger, gitarist, toetsenist én setmaker is Mark ook de archivaris van de band. Over de beginjaren heeft hij een heel boek gemaakt met anekdotes, knipsels en foto's. Ook de origin story over hun bandnaam staat daarin: de band is vernoemd naar de Franse film Diva. Vanwege hun latin-invloeden plakten ze een Z erachter, en Divaz was geboren. Naast de naam, lijkt de film zelf niet echt indruk gemaakt te hebben. "Ik herinner me weinig van die film," vertelt Loek, "behalve dat een man met een snee en een smeer zijn stokbrood belegde."

Loek: "Je hebt wel eens dat je merkt dat jijzelf of iemand anders niet goed erin zit, en dat je denkt, ik moet nu even iets doen. Zeker met een optreden. Met een repetitie maakt het niet zoveel uit, maar met een optreden kan je niet praten, dus dan probeer je op een andere manier een ruggensteuntje te zijn."Mark: "Je merkt het bij muziek maken als je te veel gaat nadenken, of als je er niet helemaal bij bent. Je moet, zoals ze zeggen, in het nu zijn - je moet er helemaal bij zijn. Anders horen niet alleen de bandleden dat je er niet bij bent, maar ook het publiek."Anne: "Toch maakt het hier niet uit hoe je je voelt, hoe je dag was of je week."

Allen zijn ze complimenteus in hun feedback naar elkaar. Als er al iets op of aan te merken valt, wordt er een sandwichmethode met zoet beleg toegepast. Zo zong Anne per ongeluk een keer de saxofoonsolo's van Wim vol - iets wat Loek gooit op enthousiasme.Peter: "Steeds als je denkt, het moet op die manier als toen, dan vind je dat niet meer. Het is hetzelfde als met een metaaldetector, of als blijven staan bij een gokbak. Als je hoopt dat het komt, dan komt het niet."Loek: "Het is een gok."Wim: "Maar om vrij te kunnen spelen, moeten alle nummers er wel goed in zitten."Anne: "En als je dan die ruimte hebt, kun je weer meer jezelf zijn."

Gedurende de repetitie laten alle muzikanten hun eigen invloed in het Divaz-geluid horen. Mark, wisselend tussen gitaar en toetsen, zingt en speelt weloverwogen, evenals Wim, die nooit overdadig wordt in zijn steeds wisselende saxofoonsolo's. Peters kranige baslijnen vormen vanuit de hoek een blok met de drums van Loek, die op zijn beurt de dirigentenrol op zich neemt en de groep solo voor solo door de nummers heen loodst. Anne pakt de oude Divaz-klasiekers snel op en vult zonder moeite de tweede stem in als Mark de lead heeft.

Mark: "We spelen altijd hetzelfde laatste nummer."Loek: "Zit daar niet iets dwangmatigs in?"Mark: "Ja, dat is wel dwangmatig. Misschien moeten we toch maar in groepstherapie."Na het lied, een cover van Birdy, is Mark toch bijgedraaid. "We moeten hem toch maar blijven spelen."Wim: "De komende veertig jaar."